"Δεν έβαψα εγώ τον τοίχο", "Δεν έχυσα εγώ το γάλα", Δεν έφαγα εγώ τη σοκολάτα", μας λένε κοιτάζοντας μας με εκείνα τα αθώα ορθάνοιχτα μάτια τους. Τα παιδιά αρχίζουν να λένε ψέματα είτε στους μεγάλους, είτε μεταξύ τους από μικρή ηλικία χωρίς να έχουν την συναίσθηση ότι ψεύδονται. Ουσιαστικά χρησιμοποιούν μια ανακρίβεια που τα εξυπηρετεί για να βγουν από τη δύσκολη θέση, ενοχοποιώντας οποιονδήποτε άλλο εκτός από τον ίδιο τους τον εαυτό.
Σε πολύ μικρές ηλικίες τα μικρά και αστεία πολλές φορές ψέματα που μας λένε είναι αθώα και χωρίς δόλο, σε αντίθεση με τα ψέματα των μεγαλύτερων παιδιών όπου με αυτό τον τρόπο προσπαθούν να γλυτώσουν τη συνέπεια για κάποια πράξη τους. Πριν βιαστείτε να τα μαλώσετε προσπαθήστε να ερμηνεύσετε τα ψέματα που σας λένε γιατί κρύβουν πολλά! Τα παιδιά λένε ψέματα για δεκάδες λόγους! Είτε φοβούνται μην τιμωρηθούν ή πιστεύουν ότι με αυτό το τρόπο τα πράγματα θα γίνουν πιο εύκολα. Άλλες φορές θέλουν να δοκιμάσουν τα όρια τους προσπαθώντας να μας κοροϊδέψουν. Όταν είναι μικρά τα παιδιά έχουν μια σύγχυση σχετικά με τα όρια μεταξύ αλήθειας και φαντασίας και έτσι "στολίζουν" την αλήθεια με περισσότερα στοιχεία. Μέχρι πέντε - έξι ετών, τα ψέματα που λένε τα παιδιά δεν είναι συνειδητά, για αυτό και ένα αγαπημένο παραμύθι που διάβασαν μαζί με τη μαμά ή το μπαμπά το μεταφέρουν σαν μια προσωπική τους εμπειρία βάζοντας τον εαυτό τους μέσα στην ιστορία.
Τα μεγαλύτερα παιδιά λένε ψέματα για να εντυπωσιάσουν σχηματίζοντας έτσι μια ψευδή εικόνα στην προσπάθεια να έρθουν πιο κοντά με τους συνομήλικους τους. Επίσης όταν νιώθουν ότι οι κανόνες του σπιτιού είναι πολύ αυστηροί λένε ψέματα για να αποστασιοποιηθούν. Άλλες φορές για να αποφύγουν ένα μπλέξιμο, να ωραιοποιήσουν μια κατάσταση ή για να αποφύγουν να πληγώσουν κάποιον. Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε τους μικρούς μας Πινόκιο; Καταρχήν εμείς οι γονείς θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς απέναντι στα παιδιά μας. Δε γίνεται να λέμε ψέματα και από τα παιδιά να ζητάμε να μην καταφεύγουν στο ψέμα. Σε καμία περίπτωση μην αποκαλέσετε το παιδί ψεύτη. Άθελα σας το στιγματίζετε, το παιδί θα δεχτεί τον τίτλο και θα λειτουργεί ανάλογα. Ήρεμα, χωρίς φωνές και χωρίς να είστε απειλητικοί, μιλήστε μαζί του για το ποια είναι η αλήθεια και βοηθήστε το να ξεκαθαρίσει στο κεφαλάκι του το πραγματικό από το φανταστικό. Στις περιπτώσεις όπου τα παιδιά το παρακάνουν, λέγοντας το ένα ψέμα πίσω από το άλλο -με αποτέλεσμα οι συζητήσεις τους να περιλαμβάνουν περισσότερα ψέματα παρά γεγονότα- τότε ίσως να υπάρχει σημαντικό πρόβλημα και να χρειάζεται να τα αντιμετωπίσετε με λεπτότητα και με τη βοήθεια ενός ειδικού. Τα παιδιά αυτά είτε νιώθουν ανασφάλεια, είτε κάτι τα απασχολεί και δεν μπορούν να το διαχειριστούν διαφορετικά.
Αν δε θέλουμε τα παιδιά να λένε ψέματα, θα πρέπει οι άνθρωποι που αγαπούν και θαυμάζουν, όπως εμείς οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να μην τα τιμωρούμε όταν παραδέχονται την αλήθεια για κάτι που έκαναν. Όταν το παιδί αναλαμβάνει το φταίξιμό του και εμείς το επιπλήττουμε είναι σαν να του λέμε ότι η αλήθεια δεν το οφελεί πουθενά. Αντ΄ αυτού λοιπόν, μιλήστε του για τη σχέση πράξης και συνέπειας και έτσι, το παιδί θα μπορέσει ενδεχομένως να παραδεχτεί αυτό που έχει κάνει.
Παρ’ όλα αυτά, εμείς οι γονείς επαναλαμβάνουμε μικρά ψεματάκια για να καθησυχάσουμε τα παιδιά μας. Ποιος γονιός δεν έχει πει στο παιδί του ότι δεν πονάει η ένεση και ότι το σιρόπι της αντιβίωσης έχει πολύ ωραία γεύση! Μήπως και εμείς δεν τα εξαπατούμε έτσι; Ακόμα και αν πρέπει να ωραιοποιήσουμε μια κατάσταση λέγοντας κάποιο μικρό ψέμα -επειδή δε γίνονται να λέγονται όλες οι αλήθειες σε όλες τις ηλικίες- ας επιλέξουμε τον λιγότερο κραυγαλέο τρόπο! Δείξτε τους εμπιστοσύνη ώστε να μην χρειάζονται να δικαιολογούνται και δώστε τους να καταλάβουν την αξία της εμπιστοσύνης ως βάση για σταθερές σχέσεις με φίλους και συνομήλικους. Χτίστε τη σχέση σας μαζί τους έτσι ώστε να νιώθουν άνετα να μπορούν να σας μιλήσουν για οτιδήποτε χωρίς να φοβούνται αν θυμώσετε ή θα τα τιμωρήσετε. Εμψυχώστε τα και ενισχύστε την πρωτοβουλία τους. Μάθετε τα πως όταν λένε την αλήθεια δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα. Επαινείτε πάντα την ειλικρίνεια τους και όταν λένε την αλήθεια επιβραβεύστε τα με ένα γενναίο μπράβο. Επειδή το ψέμα όπως λέει και η λαϊκή ρήση έχει "κοντά ποδάρια", πρέπει να καταλάβουν ότι δεν μπορούν να ξεφεύγουν με τα ψέματα από τις καταστάσεις και αν αυτό συμβαίνει είναι πρόσκαιρο. Τα παιδιά μας ενδεχομένως να μας λένε μικρά ή μεγάλα ψέματα. Σίγουρα δεν είναι η εξαίρεση! Όπως όμως λέει η παιδοψυχολόγος Haim Ginott " Εάν θέλουμε να διδάξουμε την ειλικρίνεια, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε τις πικρές αλήθειες όσο τις ευχάριστες αλήθειες".
Φωτογραφία: Jametlene Reskp / Unsplash
